គម្រោងកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លី
តើគម្រោងកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីជាអ្វី ?
គម្រោងកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លី គឺជាយុទ្ធសាស្រ្តថ្មីមួយ ដើម្បីលើកកំពស់សិទិ្ធមនុស្សរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារវិវាទដីធ្លីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ គម្រោងកម្មវិធីនេះនឹងអនុវត្តសកម្មភាពរបស់ខ្លួនយ៉ាងទូលំទូលាយ ដោយសហការជាមួយតំណាងរដ្ឋាភិបាល អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនានា អ្នកការពារសិទិ្ធមនុស្ស អង្គការ សហគមន៍មូលដ្ឋាន គណៈបក្សនយោបាយផ្សេងៗ និងអ្នកពាក់ព័ន្ធនានា ដើម្បីផ្តួចផ្តើមគំនិតជជែកពិភាក្សា ប្រកប ដោយភាពវិជ្ជមាន ឈានទៅរកការគ្រប់គ្រងមួយដ៏មានប្រសិទិ្ធភាពចំពោះការរំលោភសិទិ្ធមានដីធី្លរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។
គោលបំណងទូទៅរបស់គម្រោងកម្មវិធី គឺកំណែទម្រង់លើផ្នែកច្បាប់ ស្ថាប័ន និងគោលនយោបាយដែលតែងតែ សម្របសម្រួលនូវការផ្ទេរដីធ្លីពី ក្រុមអ្នកងាយទទួលរងគ្រោះ និងក្រុមអ្នកដែលគេចាត់ ទុកថាមិនសំខាន់ ទៅឲ្យអ្នក មានទ្រព្យធន អ្នកដឹកនាំនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច និងការសម្រេចបាននូវសន្តិសុខខាងដីធ្លី និងការកាន់កាប់ដីធ្លី របស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅរួមទាំងក្រុមអ្នកងាយទទួលរងគ្រោះ និងក្រុមដែលគេចាត់ថាមិនសំខាន់ ។
ដូចេ្នះហើយ គម្រោងកម្មវិធីនឹងរៀបចំកិច្ចពិភាក្សាតុមូល និងវេទិកាគោលនយោបាយសម្រាប់ឲ្យអ្នកចូលរួមពិនិត្យ លើច្បាប់ គោលនយោបាយ និងស្ថាប័ននានាដែលគ្រប់គ្រងផ្នែកដីធ្លី និងចងក្រងជាអនុសាសន៍នានាសម្រាប់កំណែ ទម្រង់ដីធ្លី។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត គម្រោងមានគោលបំណងលើកស្ទួយតួនាទីសង្គមស៊ីវិល នៅក្នុងការលើកកម្ពស់ សិទិ្ធមនុស្សដោយផ្តល់ឲ្យពួកគេនូវឱកាសដើម្បីបង្ហាញ ពីក្តីបារម្ភរបស់ពួកគេ និងជំរុញកំណែទម្រង់ផ្នែកដីធ្លីតាម គោលការណ៍លិទិ្ធប្រជាធិបតេយ្យ ជាទស្សនវិស័យក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោត អង្គនីតិបញ្ញត្តិនិងថ្នាក់ជាតិ។ គម្រោង នឹងចាក់ផ្សាយតាមវិទ្យុនូវកម្មវិធីប្រចាំសប្តាហ៍ ទាក់ទងនឹងបញ្ហាដីធ្លីនៅកម្ពុជា ដែលពុំមែនជាព័ត៌មានលាតត្រដាង ខាងនយោបាយ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទូទៅបានស្តាប់។ គម្រោងនឹងធ្វើសកម្មភាពស្រាវជ្រាវ រួមបញ្ចូលទាំងការ ស៊ើបអង្កេតនៅមូលដ្ឋាន ដើម្បីធ្វើ របាយការណ៍ទូទៅមួយស្តីពីច្បាប់ ស្ថាប័ន និងរបៀបធ្វើការសម្រេចចិត្តក្នុងកំណែ ទម្រង់ដីធ្លីដែលកំពុង កើតឡើងនៅកម្ពុជា។
តើហេតុអ្វីចាំបាច់មានគម្រោងកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លី ?
ការរំលោភដីធ្លីគឺជាទម្រង់ដ៏លេចធ្លោ និងទូទៅបំផុតនៃការរំលោភសិទិ្ធមនុស្សដែលបាននឹងកំពុងកើតឡើងនៅ កម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ។ បន្ទាប់ពីសម័យខ្មែរក្រហម ការផ្លាស់ប្តូរពីប្រព័ន្ធនៃការកាន់កាប់ដីធ្លីដោយ ភោគៈទៅប្រព័ន្ធនៃការចុះបញ្ជីដីធ្លីដោយសុរិយោដី ត្រូវបានគ្រប់គ្រងមិនបានល្អ ហើយជាលទ្ធផលអ្នកដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញនោះ ធ្វើការតស៊ូទាមទារភាពជាម្ចាស់កម្មសិទិ្ធលើដីដែលពួកគេបាន កាន់កាប់ ដែលមានត្រឹមតែ ០.៧% ប៉ុណ្ណោះនៃអ្នក ទំាងនោះ មានលទ្ធភាពអាចបង្ហាញភស្តុតាងជាផ្លូវការនៅក្នុងជម្លោះដីធ្លី។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត ខណៈពេលដែល ច្បាប់បច្ចុប្បន្ន ចេញមកដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍសង្គមប្រកបដោយចីរភាពនោះ គឺពុំមានការការពារពេញលេញនោះ ទេ ហើយមានករណីជាច្រើន ដែលច្បាប់នេះមិនត្រូវបានគេយកចិត្តទុកដាក់អនុវត្តទាំងស្រុងតែម្តង។ ជាងនេះទៅ ទៀត ស្ទើរតែពុំបានអនុវត្តទាល់តែសោះនូវកាតព្វកិច្ចស្របច្បាប់របស់អាជ្ញាធរដែលពាក់ព័ន្ធ ចូលរួមនៅក្នុងការកំណត់ ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដែលត្រូវប្រឹក្សាជាមួយប្រជាពលរដ្ឋមូលដ្ឋាន ដើម្បីឲ្យពួកគាត់ទទួលយក ការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់សង្គម និងបរិស្ថាន ហើយផ្តល់នូវដំណោះស្រាយដោយទូលំទូលាយក្នុងការ តាំងទីលំនៅថ្មីដែលអាចទទួល យកបានសម្រាប់ការរស់នៅរបស់ពួកគាត់លើដីថ្មី ជំនួសដីគោលដៅ ដែលពួកគាត់រស់នៅដោយគ្មានសិទិ្ធនោះ ។
ដូចេ្នះ គម្រោងកំណែទម្រង់ដីធ្លីមានគោលបំណងលើកស្ទួយការការពារនីត្យានុកូល និងសមត្ថភាពរបស់សហគមន៍ នៅពេលដែលប្រឈមនឹងជម្លោះដីធ្លី ដោយផ្តល់ឲ្យពួកគេនូវព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធនឹងច្បាប់ នឹងស្ថាប័នតាមរយៈសកម្មភាពកសាងសមត្ថភាពនានា និងកិច្ចសន្ទនាជាមួយនឹងអ្នកចូលរួមដែលមកពីរដ្ឋាភិបាលនិងគណបក្សនយោបាយ ។ ជាលទ្ធផល អង្គការសហគមន៍មូលដ្ឋាននឹងមានឱកាសបង្ហាញ ពីទស្សននិងចែករំលែកបទពិសោធន៍របស់ពួកគេអំពី ការរំលោភសិទិ្ធដីធ្លីដោយផ្ទាល់ ជាមួយនឹងអ្នកពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗគ្នាមុនពេលបោះឆ្នោត ដើម្បីឲ្យមានឥទ្ធិពលដល់ ដំ- ណើរការកំណែទម្រង់ដីធ្លី។
តើមានយុទ្ធសាសន៍អនុវត្តគម្រោងកម្មវិធីនេះចម្តេច ?
គម្រោងកំណែទម្រង់ដីធ្លី នៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទិ្ធមនុស្សកម្ពុជា (ម.ស.ម.ក) កំពុងអនុវត្តសកម្មភាពយ៉ាងទូលំទូលាយ ដើម្បីលើកស្ទួយសិទិ្ធមនុស្ស និងមាត្រដ្ឋានច្បាប់ពាក់ពាក់ព័ន្ធផ្ទាល់នឹងបញ្ហាដីធ្លី ។
- របាយការណ៍ស្តីពីស្ថានភាពដីធ្លីនៅកម្ពុជា៖ ក្រុមការងាររបស់គម្រោងកំណែទម្រង់ដីធ្លីរបស់ ម.ស.ម.ក បច្ចុប្បន្នកំពុងព្រាងរបាយការណ៍ដែលបង្ហាញពីបញ្ហាដីធ្លីទាំងអស់ ជាជាងបង្ហាញ ត្រឹមតែករណីមួយៗមួយ- ចំនួន ដោយរួមបញ្ចូលទាំងការឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីគុណវិបត្តិរបស់ច្បាប់ ស្ថាប័ន និងគោលនយោបាយ ដែលជួយ សម្រួលក្នុងការផ្ទេរដីធ្លី ពីក្រុមមនុស្សដែលងាយរងគ្រោះ និងក្រុមមនុស្សដែលគេគិតថាមិនសំខាន់ទៅឲ្យ ក្រុមអ្នកមាន និងក្រុមឈ្មួញ និងអ្នកដឹកនាំនយោបាយ ដែលមានទំនាក់ទំនងល្អនឹងគ្នា ។
- បង្កើនចំណេះដឹង និងការយល់ដឹងពីស្ថានភាពដីធ្លីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា៖ រួមបញ្ចូលទាំងការឃ្លំាមើលជម្លោះដីធ្លីជាប្រចាំ ទាក់ទងក្រសួងនានា និងបណ្តាភ្នាក់ងាររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ គូរផែនទីពីករណី ដីធ្លីនីមួយៗ បោះពុម្ពឯកសារដើម្បីចែកចាយ ផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន និងបោះផ្សាយព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធទាំង- អស់ ។
- អនុសាសន៍នានាដើម្បីកំណែទម្រង់ច្បាប់ ស្ថាប័ន និងគោលនយោបាយ៖ នេះរួមបញ្ចូលទាំងកិច្ចប្រជុំជា មួយនឹងអ្នកពាក់ព័ន្ធគម្រោង និងរៀបចំកិច្ចពិភាក្សាតុមូលចំនួនប្រាំមួយអំពីបញ្ហាដីធ្លី ជាមួយតំណាងសង្គម-ស៊ីវិល និងគណបក្សនយោបាយនានា ។
- ក្នុងកំឡុងពេលកៀកការបោះឆ្នោត គម្រោងនឹងរៀបចំវេទិកាមួយ ដើម្បីឲ្យគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ សង្ខេបពីគោលនយោបាយដីធ្លីរបស់ពួកគេ៖ នេះរួមបញ្ចូលទាំងការរៀបចំវេទិកាគោលនយោបាយដោយ អញ្ជើញគ្រប់គណបក្សនយោបាយចូលរួម ដោយមានការកត់ត្រា និងចាក់ផ្សាយវេទិកានោះតាមវិទ្យុ បោះ- ពុម្ភផ្សាយ និងចែកចាយរបាយការណ៍ស្តីពីគោលនយោបាយដីធ្លី ។
តើអ្នកណាជាអ្នកអនុវត្តគម្រោងកម្មវិធីនេះ ?
ក្រុមការងារគម្រោងកំណែទម្រង់ដីធ្លីរបស់ ម.ស.ម.ក កំពុងសហការជាមួយនឹងតួអង្គនានាដូចជា មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល តំណាងសហគមន៍ អ្នកដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ដោយជម្លោះដីធ្លី តំណាងគណបក្សនយោបាយ និងសកម្មជន សិទិ្ធមនុស្សនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។ ក្នុងការសហការយ៉ាងទូលំទូលាយ ជាមួយក្រុមគោលដៅខាងលើគម្រោង កម្មវិធីនេះ កំពុងស្វះស្វែងរកវិធីនានាដែលមានប្រសិទ្ធិភាព ដើម្បីឲ្យប្រាកដថា រដ្ឋាភិបាលថ្មីនឹងមានរបៀបវារៈ លើផ្នែកច្បាប់ ស្ថាប័ន និងគោលនយោបាយកំណែទម្រង់ដីធ្លីច្បាស់លាស់ ដើម្បីឲ្យសាធារណៈជនសាមញ្ញ សហ- គមន៍ រួមមានស្រ្តី កុមារ ជនពិការ ជនជាតិភាគតិច និងជនអន្តោគ្រាម ដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារជម្លោះដីធ្លី អ្នកការពារសិទិ្ធមនុស្ស អង្គការសង្គមស៊ីវិល គណៈបក្សប្រឆាំង មានមូលដ្ឋានពិតប្រាកដក្នុងការតស៊ូមិតិលើកំណែ ទម្រង់ដីធ្លី បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតសភាជាតិក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ ។
